Demokrat Parti, 7 Ocak 1946’da kuruldu. Dört yıl sonra yapılan 14 Mayıs 1950 Genel Seçimlerinde, Cumhuriyet Halk Partisinin 27 yıllık tek parti iktidarına son vererek, Türkiye Cumhuriyetinin serbest seçimle iktidarı kazanan ilk siyasal partisi oldu.
Ardından 1954 ve 1957 yılında yapılan genel seçimleri de kazanarak on yıl boyunca Türkiye’yi yönetti. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesiyle iktidardan indirilen parti, 29 Eylül 1960‘da kapatıldı.
Demokrat Parti döneminde yaşanan gelişmeler, kısaca ve 10 madde halinde özetlenecek olursa;
1.) Demokrat Parti dönemi Türkiye siyasi tarihinde 1950 ve 1960 arasını kapsayan on yıllık dönemdir.
Demokrat Parti, 1950 genel seçimlerinde %52,67 oy alarak ve 415 sandalye kazanarak iktidara geldi.
2.) Demokrat Parti, Toprak Reformu’na karşı çıktığı için büyük toprak sahiplerinin, liberal bir politika izleyeceğini savunduğu için kentli tüccar sınıfın, geleneksel yaşam biçimini savunduğu, laiklik yolunda atılan bazı devrimleri eleştirdiği ve Atatürk Devrimleri konusundaki esnek tavrı nedeniyle bazı dindarların ve tarikatların büyük desteğini gördü.
3.) Demokrat Partinin özellikle ilk beş yılı, ekonomik kalkınmada büyük bir atılıma sahne oldu. Marshall yardımları sayesinde başta traktör olmak üzere tarım aletlerinin sayısında önemli artışlar yaşandı.
Karayolu yapımına önem verilerek Anadolu’daki pek çok köy ve kasabaya yol, su, elektrik götürüldü.
4.) Ancak ekonomik kalkınmanın plansız bir şekilde yapılması zaman içinde maliyeyi büyük sıkıntıya soktu.
Ekonomi iyice dışa bağımlı hale gelirken; 1957’den sonra dış kredi alımının da zorlaşması, devlet yatırımlarında ciddi bir azalmaya yol açtı.
5.) Atatürk döneminde kurulan Halkevleri ve İnönü döneminde kurulan Köy Enstitüleri Demokrat Parti döneminde tamamen kapatıldı.
Köy ilkokullarındaki üç yıllık temel eğitim beş yıla çıkarıldı. Din dersleri ilkokulun 4. ve 5. Sınıflarında zorunlu, ortaokulda ise seçmeli ders haline getirildi. İlk ve orta öğretimdeki okul ve öğrenci sayılarında artış yaşandı.
Yükseköğretimde ise 1955 yılında Ege Üniversitesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi, 1957 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi, 1958 yılında ise Erzurum Atatürk Üniversitesi kuruldu.
Bu üniversitelerden ODTÜ, ABD’nin desteğiyle ABD modeline uygun olarak kurulmuştu. Bu durum, Demokrat Parti dönemindeki ABD etkisinin önemli bir göstergesiydi.
6.) 1946’da muhalefetteyken daha çok demokrasi, basın özgürlüğü ve birey özgürlüğü gibi daha fazla siyasi hak talebiyle sesini yükselten Demokrat Parti, iktidara gelince halkın oylarına güvenerek basını, muhalefeti ve üniversiteleri baskı altına almaya başladı.
7.) Bu baskı Demokrat Parti iktidarının sonlarına doğru iyiden iyiye arttı. Demokrat Parti, Vatan Cephesini ve Tahkikat Komisyonu’nu kurdu.
Radyoyu kendi yayın organı gibi kullandı. İktidarının tüm olanaklarıyla muhalefeti ve onlara destek verenleri sindirmeye çalıştı.
En önemlisi de ülke içindeki ekonomik sıkıntılar giderek arttı. Bu da ülke içinde Demokrat Partiye karşı oluşan huzursuzluğu arttırdı.
8.) Özellikle Tahkikat Komisyonu, Demokrat Parti için yolun sonu oldu. İsmet İnönü 1960 Nisan’ında Meclis’te yaptığı bir konuşmada, “Bir idare insan haklarını tanımaz ve baskı rejimi kurarsa o memlekette ihtilal kaçınılmaz olur. Bu yolda devam ederseniz sizi ben bile kurtaramam.” diyerek ihtilal uyarısı yaptı.
Üniversite öğrencileri de “Tahikat Komisyonu” nun kurulmasına tepki gösterdi. Ankara ve İstanbul’da geniş çaplı gösteriler düzenlendi. 21 Mayıs’ta ise Harp Okulu öğrencileri Ankara’da bir yürüyüş yaparak iktidarın karşısında yer aldıklarını gösterdi.
9.) Nihayetinde 27 Mayıs 1960 sabahı, Türk Silahlı Kuvvetleri mensubu bir grup genç subay, Milli Birlik Komitesi isminde bir grup kurarak yönetime el koydu. DP milletvekilleri ve bazı DP yanlıları tutuklanarak yargılanmak üzere Yassıada’ya gönderildi.
Yassıada Mahkemelerinde suçlu bulunanlara hafif ya da ağır birçok ceza verildi. Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu ise idam edildi.
10.) Böylece Demokrat Parti’nin on yıllık iktidarı 27 Mayıs Askeri Müdahalesiyle son buldu. Demokrat Parti dönemi, Türk siyasal hayatı açısından demokratik bir açılımla başlayan, ancak anti demokratik yöntemlerle sona eren bir dönem oldu.
Demokrat Parti döneminde Türk siyasetinde bir uzlaşma kültürü oluşturulamadığı gibi, bu dönemde yaşanan politik kutuplaşma kendisini gelecek dönemlere miras bıraktı.
Atatürk’ü Koruma Kanunun kabul edilmesi, il olan Kırşehirin ilçe yapılması, Uşak, Sakarya, Nevşehir ve Adıyaman’ın il olması, 6-7 Eylül Olaylarının yaşanması; Vakıfbank, Şekerbank, Türkiye Öğretmen Bankası gibi bankaların kurulması, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Et Balık Kurumu, Selüloz ve Kağıt Sanayi Kurumu(SEKA) gibi Kamu İktisadi Teşebbüslerinin (KİT) açılması, Kore’ye asker gönderilmesi, IMF ile ilk borç sözleşmesinin imzalanması Demokrat Parti dönemine ilişkin diğer önemli gelişmelerdir.