Latince kökenli bir kelime olan Nihilizm, “nihil” yani “hiç” kelimesinden türemiş olup Türkçe’ye “hiççilik” olarak çevrilmiştir.
Nihilizm, hiçbir değer ya da evrensel gerçek tanımayan görüşlerin ortak adıdır.
Nihilizm, “hayatta bazı üstün değerlerin olduğunu ve hayatın bu üstün değerler uğruna yaşanması” gerektiği düşüncesini anlamsız bulur.
Nihilizme göre evrende ve yaşamda herhangi bir değişmeyen öz, değişmeyen bir hakikat ya da üstün bir değer yoktur. Dolayısıyla insan hayatı için bir amaç, ahlaki bir değer ya da gerçeklik de yoktur.
Olduğu varsayılan bütün hakikat ya da değerler, son kertede insan ürünüdür ve bu anlamda yapaydır.
İnsanların “sanki varmışcasına uğruna yaşadıkları ve hayatlarını anlamlandırdıkları” bu “yapay hakikatler”, insan zihnine kaçınılmaz yok oluşu unutturmak için uydurulmuş, birer “illüzyon” dur.
Diğer bir ifadeyle uydurulmuş tüm bu hakikatler, insana ve evrene ilişkin tek bir hakikatin yani ölümün ve yok oluşun üstünü örtmek üzere kurgulanmıştır.
Görüldüğü üzere Nihilist felsefe, anlamsızlık, boşluk ve hiçlik duygularını telkin eden bir düşünme ve yaşam biçimidir.
Bu bağlamda Nihilizmin, özellikle insanların bağlı oldukları yüksek değer ve ideallerin işlevlerini yitirdikleri ve bu işlevlerini yerine getiremedikleri durumlarda ortaya çıktığı söylenebilir.
Nitekim Nihilizm’in özellikle bilimsel gelişmelerin, dinsel ve geleneksel düşünceyi zayıflattığı ve artık hayatın anlam arayışına cevap vermekte yetersiz kaldığı bir dönemde, yani 19. Yüzyılda ortaya çıktığı kabul edilir.
Nitekim “nihilizm” kelimesini eleştirel anlamda ilk kullanan isimlerin başında gelen Alman Filozof F.H. Jacobi, “nihilizm” kelimesini dini ortadan kaldırma yönündeki temel eğilimleri tanımlamak için kullanır.
Adı sıklıkla Nihilizmle anılan, ancak felsefesi tamamen Nihilizm’in üstesinde gelmeye dayanan Alman Filozof Friedrich Nietzsche‘nin Nihilizm hakkındaki düşüncelerini özetlemek, kavramın daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir.
Bu anlamda “Güç İstenci” adlı eserinde Nietzsche Nihilizm’i;
-
- En yüksek değerlerin değerini yitirmiş olması,
- Varoluşun en yüsek değerlerden biri ile savunulamayacağına olan inanç,
- Öte bir dünyanın var olmadığını kabullenmek,
- Hakikatin mutlak bir doğaya sahip olmadığının idraki (yani herkes için zaman ve mekan fark etmeksizin mutlak bir gerçekliğin olmadığı)
- Her şeyin anlamsız görüldüğü, hiçbir şeye anlam verilemediği hastalıklı bir geçiş dönemi olarak tanımlamıştır.
Özetle Nietzsche’ye göre Nihilizm, en yüksek değerlerin değersizleştiği, amaçların kaybolduğu ve en önemlisi de “neden?” sorusunun cevapsız kaldığı noktada başlar.
Nihilizm, Bilgi Felsefesi (Epistemoloji) , Siyaset Felsefesi ya da Ahlak Felsefesi (Etik) gibi pek çok alanda çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.
Bu anlamda felsefe tarihi açısından bakıldığında çeşitli Nihilizm türleri (ahlaki, epistemolojik, kozmik) bulunmakla birlikte, bunların ortak noktası, evrensel bir mutlak doğrunun ya da hakikatin olmadığı iddiasıdır.
Ayrıca Nihilizm sıklıkla Varoluşçulukla karıştırılsa da, Varoluşculuk ile arasında temel farklar bulunur. Nitekim Varoluşculuk felsefesi de tıpkı Nihilizm gibi evrensel bir gerçekliğe ve öze karşı çıkmakla birlikte, Nihilizm’den farklı olarak Varoluşculuk’ta insan kendi anlamını var edebilmek, kendi özünü inşa edebilmek gücüne sahiptir.
Nihilizm hakkında daha ayrıntılı bilgi için:
https://www.iep.utm.edu/nihilism/
https://www.allaboutphilosophy.org/nihilism.htm
https://academyofideas.com/2012/08/introduction-to-nihilism/
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/32193
http://isamveri.org/pdfdrg/D00193/1986_1/1986_1_AYDINH.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Nihilism
http://www.idildergisi.com/makale/pdf/1385359964.pdf