Haçlı Seferlerinin Nedenleri, Sonuçları ve Önemi (Maddeler Halinde)

Haçlı Seferlerinin Tarihi Özellikleri


  • Haçlı Seferleri, 11. ve 13. yüzyıllar arasında, Hristiyan Batı dünyası tarafından düzenlenen ve hedefi Müslümanların elinde bulunan ve Hristiyanlarca kutsal kabul edilen Kudüs ve çevresini geri almak olan seferlerdir.

 

  •  Kudüs, Hz. İsa’nın doğduğu ve aynı zamanda öldüğü (çarmıha gerildiği) yer olarak Hristiyanlık açısından oldukça önemli bir bölgedir. Ancak İslam tarihinin ikinci halifesi Hz. Ömer, 638 yılında Kudüs’ü Bizans İmparatorluğunun elinden alınca, kentin yönetimi Müslümanların eline geçmiştir.

 

  • Bu seferlerde Hristiyan askerler elbiselerine Hristiyanlığın sembolu olan haç işaretini işlettikleri için “Haçlı” olarak anılmışlar ve bu seferler de “Haçlı Seferleri” olarak tarihe geçmiştir.

 

  • Benzer şekilde İslam kaynakları da Haçlılar’dan genelde “Franklar” “Salîbiyyûn” ya da “Ehl-i Salib” olarak bahsetmiştir.

 

  • Haçlı Seferlerine ilişkin önemli bir nokta, bu seferlerin sadece Müslümanlar üzerine düzenlenmediğidir. Avrupa’daki pagan halklara veya papanın otoritesine karşı çıkan ve sapkın olarak görülen Hıristiyanlar üzerine düzenlenen seferler de Batılı tarihçilerce Haçlı Seferi olarak adlandırılır.

 

  • Ayrıca Haçlı Seferleri, ilk olarak Avrupa’da yaşayan Museviler üzerinde etkisini göstermiş, bu dönemde birçok Musevi öldürülmüştür. Çünkü Museviler İsa’yı çarmıha geren millettir ve o sıralarda Avrupa’da yaygın olan bir inanışa göre İsa; çarmıhtan Hıristiyanlara seslenerek intikamının Musevilerden alınmasını istemiştir.

 

  • Ancak görünen sebepler her ne kadar dini olsa da Haçlı Seferlerinin arkasında yatan asıl nedenin ekonomi olduğunu belirtmek gerekir. Bu bağlamda, o dönemde ekonomik olarak doğu dünyasının gerisinde olan Batı için doğunun zenginliklerini ele geçirme düşüncesi Haçlı Seferleri için önemli bir itici güç olmuştur.

 

  • Haçlı Seferleri fikrinin ortaya çıktığı dönemde Avrupa’da uzun yıllardır devam eden salgın hastalık, açlık, yoksulluk ve toprak azlığı gibi problemlerin doğurduğu ciddi bir kargaşa ve istikrarsızlık hali hakimdir. Bu vaziyet karşısında İncil’de yazılı “sokaklarında süt ve bal akan” Kudüs’ü ve çevresini ele geçirme düşüncesi pek çok Avrupalı’yı cezbetmiştir.

 

  • Nitekim birçok tarihçiye göre din; temelde ekonomik bir gerekçeye sahip olan Haçlı Seferleri için sadece meşrulaştırıcı bir öneme sahip olmuş, kitleleri harekete geçirmekte kullanılmıştır. 

 

 

Haçlı Seferleri’nin Nedenleri


 

  • Haçlı Seferlerinin dini nedenlerini özetleyecek olursak; (1) Hıristiyanlarca kutsal kabul edilen Kudüs Antakya ve İznik gibi şehirleri Müslümanlardan geri almak, (2) Papa tarafından sefere katılanlar için günahların affı ve cennet vaadi (endülüjans) verilmesi, (3) Giderek Batı’ya doğru yayılan İslâmiyet’in bu yayılışını önlemek ve Doğu dünyasında Hıristiyanlığı tekrar hakim kılmak düşüncesi, (5) Papa ve din adamlarının bu seferler yoluyla güç ve iktidarlarını pekiştirmek istemeleri.

 

  • Haçlı Seferlerinin siyasi nedenlerini inceleyecek olursak, bunlar; (1) Özellikle Türklere Anadolu’nun kapılarını açan 1071 Malazgirt Zaferiyle birlikte, Bizans üzerindeki Türk baskısının giderek artması ve bunun üzerine Bizans’ın Papadan yardım istemesi, (2) Şövalyelerin ve asillerin şöhret, zenginlik ve macera arayışları, (3) Kralların ve senyörlerin topraklarını genişletmek istemesi, (4) Ortadoğu’da Hıristiyan devletcikler oluşturma düşüncesi.

 

  • Haçlı Seferlerinin en önemli sebebi olarak saydığımız ekonomik gerekçeler ise üç maddede özetlenebilir. Bunlar; (1) Sefere katılan şövalyelerin ve asillerin zenginliklerini artırma düşünceleri, (2) O dönemde doğal afetlerle ve salgınlarla uğraşan Hristiyan Batı dünyasının, Seyyahlar tarafından abartılarak anlatılan Doğunun zenginliklerine ve refahına sahip olmak istemesi ve (3) Müslümanların kontrolü altında bulunan ve dönemin en önemli ticaret yolları sayılan İpek ve Baharat yollarının kontrolünü ele geçirebilme düşüncesi.

 

Haçlı Seferleri Sırasında Yaşanan Önemli Olaylar


  • Birinci Haçlı Seferi 1096-1099 yılları arasını kapsar. Papa II. Urban tarafından yapılan çağrıyla başlayan bu sefer sonucunda (1) Anadolu Selçuklu Devletinin başkenti İznik, Bizans tarafından ele geçirildi. Bunu üzerine Sultan I. Kılıçarslan devletin başkentini Konya’ya taşınmak zorunda kaldı. (2) Haçlılar Antakya ve Urfa’nın yanı sıra Kudüs’ü ele geçirdiler ve burada Kudüs Krallığı adında bir devlet kurdular (1099). Antakya ve Urfa’da ise Prenslik ve Kontluk kuruldu.

 

  • İkinci Haçlı Seferi 1147-1149 yılları arasını kapsar. Bu sefer, Musul Atabeyi İmadeddin Zengi, Urfa Lâtin Kontluğu’na son verince Alman Imparatoru III. Konrad ile Fransa Kralı VII. Lui tarafından başlatılmıştır. Ancak Anadolu Selçuklu Sultanı I. Mesut tarafından Eskişehir yakınlarında mağlup edilen Haçlı Ordusu, amacına ulaşamamıştır.

 

  • Üçüncü Haçlı Seferi 1189-1192 yılları arasında Alman Kralı Friederich Barbarossa, Fransa Kralı II. Fhilppe Auguste ve İngiliz Kralı Aslan Yürekli Richard tarafından düzenlendi. Nedeni, Selahattin Eyyûbinin Hıttin Savaşı’nda (1187) Kudüs kralını yenilgiye uğratarak Kudüs’ü Haçlılardan geri almasıydı. Kudüs’ün, Müslümanlar tarafından geri alındığı haberi üzerine harekete geçen Haçlı Ordusu, Selahaddin Eyyubi tarafından ağır bir yenilgiye uğratılmış ve başarılı olamamıştır. Ancak yine de Kıbrıs’ta bir Haçlı Krallığı kurulmuştur.

 

  • Dördüncü Haçlı Seferi 1202-1204 yılları arasında gerçekleşti. Bu kez Haçlıları harekete geçiren gelişme, Eyyûbilerin Filistin’deki ve Suriye’deki bazı şehirleri ele geçirmesiydi. Ancak “kutsal amaçlarını” unutan Haçlı ordusu, bu sefer sırasında İstanbul’u yağmaladı ve çıkan isyan neticesinde Bizans İmparatoru ile oğlu öldürüldü. Ayrıca Dördüncü Haçlı Seferi sonucunda Haçlılar, İstanbul’da bir Latin İmparatorluğu kurdular (1204). Bunun üzerine İstanbul’dan kaçan Bizans hanedan mensupları İznik’te ve Trabzon’da iki ayrı devlet kurdular. İznik İmparatorluğu, 1261 yılında İstanbul’daki Latin egemenliğine son vermek suretiyle Bizans’ı yeniden canlandıracak, Trabzon İmparatorluğu’nu ise Fatih Sultan Mehmet tarafından yıkılana dek (1461) ayakta kalacaktı.

 

  • Dördüncü Haçlı Seferi’nden sonra beş büyük Haçlı Seferi daha düzenlenmiş olsa da, doğrudan Anadolu üzerine yapılmayan ve deniz yolunun kullanıldığı bu seferlerin hiçbirinde Haçlılar, bekledikleri başarıları elde edemediler.

 

Haçlı Seferleri’nin Sonuçları


 

  • Dünya tarihinin en önemli olaylarından biri olarak görülen ve pek çok filme, kitaba, bilimsel ve akademik çalışmaya konu olan Haçlı Seferlerinin dini, siyasi ve ekonomik açıdan pek çok belirleyici sonucu oldu.

 

 

  • Haçlı Seferlerinin Dini Sonuçları kısaca şunlardır: (1) Avrupa’da kiliseye ve din adamlarına olan güven duygusu sarsılmış, bu durum Kilisenin otoritesini ve sorgulanamazlığını bir hayli sarsmıştır. (2) Haçlıların kutsal yerleri ele geçirme çabası boşa çıkmış, bu yerler yine Müslümanların elinde kalmıştır. (3) Haçlı ordusunun Bizans üzerinde bıraktığı kötü etki nedeniyle Katolik ve Ortodokslar arasındaki ayrılıklar derinleşmiştir.

 

  • Haçlı Seferlerinin Siyasi Sonuçları kısaca şunlardır: (1) Haçlı Seferleri sırasında binlerce senyör ve şövalye ölmüş, sağ kalanların bir kısmı  ise topraklarını kaybetmiştir. Bu durum Avrupa’da feodalizmin zayıflamasında etkili olmuştur. (2) Feodalitenin zayıflamasına paralel olarak Avrupa’da merkezi krallıklar, güç kazanmaya başlamıştır. (3) Haçlı Seferlerinin etkisiyle Türklerin batıya doğru ilerleyişleri bir süre için durmuştur. Batı Anadolu Türklere kaybettiği toprakların bir kısmını geri alan Bizans, bu sayede ömrünü uzatmıştır. (4) Haçlılar ile yapılan mücadeleler sonucunda İslam Dünyası, Moğol istilaları karşısında güçsüz kalmıştır.

 

  • Haçlı Seferlerinin teknolojik sonuçlarına bakacak olursak, Haçlı Seferleri sonucunda (1) Pusula, barut, kağıt ve matbaa gibi teknolojiler Avrupa’ya götürülmüş ve bunlar, Avrupa’da bilim ve tekniğin gelişmesini sağlamıştır. (2) Bu seferler sayesinde İslam dünyasını yakından tanıma fırsatı bulan Avrupalılar, İslam Medeniyeti’nin bilimsel ve teknolojik birikiminden faydalanmışlardır. (4) Avrupalılar yine bu etkilişimin bir sonucu olarak dokuma, cam ve deri işleme sanatları ile kemer, köprü gibi mimari yapıların inşasını öğrenmişlerdir.

 

  • Haçlı Seferlerinin tüm bu dini, siyasi ve teknolojik sonuçları Avrupa dünyası için oldukça önemli ekonomik kazanımlara yol açtı. Doğudaki Müslümanlar ve yerli Hıristiyanlar açısından çok olumsuz sonuçlar doğuran bu sefeler, Doğu kültürünün ve birikiminin Avrupa’ya taşınmasına vesile olduğu için Avrupa toplumuna önemli faydalar sağladı.

 

  • Bu bağlamda Haçlı Seferlerinin Ekonomik Sonuçlarını kısaca şöyle özetleyebiliriz: (1) Haçlı Seferleri sonucunda Doğu-Batı ticareti gelişmiş; Marsilya, Cenova, Venedik gibi Akdeniz limanları değer kazanmıştır. (2) Papalar ve Krallar bu seferlere mali destek sağlamak için İtalyan bankerlerine başvurmuş, bu durum Avrupa’da bankacılık sektörünün gelişmesini sağlamıştır. (3) Avrupa’da hayat standartları yükselmiş, özellikle ticaretle uğraşmaya başlayan şehir halkı zenginleşerek burjuva sınıfını oluşturmuştur. (4) Haçlı Seferleri sonucunda Batı dünyası ekonomik olarak gelişirken; Anadolu, Suriye ve Filistin gibi Doğu dünyasının önemli merkezleri ekonomik açıdan zarar görmüş ve gerilemeye başlamıştır. Haçlı Seferlerinin ardından gelecek olan Moğol istilalarıyla bu gerileme daha da ilerleyecek ve Doğu dünyası eski ihtişamını kaybedecektir.

8 Comments

  1. Anonim Kasım 2, 2023
  2. Anonim Aralık 25, 2022
  3. Anonim Kasım 19, 2022
  4. dwane jonshon Kasım 17, 2022
  5. Anonim Ekim 30, 2022
  6. fatma albay Aralık 8, 2021
  7. Yusuf Kasım 8, 2021
  8. adsız Kasım 17, 2020

Görüş ve Önerileriniz İçin