Erzurum Kongresi: Tarihi, Kararları ve Önemi

Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919’da toplandı ve 7 Ağustos’ta sona erdi. 

Kurtuluş Savaşı kronolojisi içerisinde baktığımızda, Erzurum Kongresi olayı, Amasya Genelgesinden sonra, Sivas Kongresi’nden önce gerçekleşen bir olaydır. 

Erzurum Kongresi’nin hemen öncesinde yaşanan bir diğer önemli gelişme ise, Mustafa Kemal Paşa’nın 7/8 Temmuz 1919 gecesi askerlik görevinden istifa etmesidir. 

Mustafa Kemal Paşa’nın “sine-i millete” döndüğü ve “ferd-i millet” olarak mücadeleye devam kararı aldığı bu günlerde, ona en büyük destek “Emrinizdeyim Paşam!”  diyen Erzurum’daki 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’den gelmiştir. 

Ayrıca Mustafa Kemal Paşa askerlik mesleğinden istifa etmiş olsa da, sivil olarak milli Mücadelenin önderliğini sürdürmeye devam etmiştir.  

Mustafa Kemal’in başkanlığında yürütülen Erzurum Kongresi’nde kısaca ve özetle şu kararlar alınmıştır: 

  • Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez. 
  • Ne şekilde olursa olsun, yabancıların topraklarımıza girmesine ve işlerimize karışmasına karşıyız. Osmanlı hükümeti dağılsa bile, millet olarak birlikte direnecek ve yurdumuzu savunacağız. 
  • Yurdun ve bağımsızlığın korunmasında İstanbul hükümeti yetersiz kalırsa, üyeleri ulusal kongre tarafından seçilecek güçlü bir hükümet kurulacaktır. 
  • Hristiyan azınlıklara egemenliğimi ve toplumsal bütünlüğümüzü bozacak ayrıcalıklar tanınamaz. 
  • Yabancı devletlerin manda ve himayesi kabul edilemez. 
  • Osmanlı mebusan meclisinin hemen toplanması ve hükümet işlerinin meclis denetiminde yürütülmesi için çalışılacaktır. 

Erzurum Kongresi’nde alınan bu kararları uygulamak üzere Mustafa Kemal’in başkanlığında 9 kişilik bir “Heyet-i Temsiliye” yani temsil kurulu oluşturulmuş, ayrıca Doğu Anadolu’daki tüm direniş örgütleri “Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” ismi altında birleştirilmiştir. 

Erzurum kongresi temelde bölgesel kaygılarla toplanmış ve bölgesel katılımcılardan oluşmuş olsa da, aldığı kararlar itibariyle ülkenin tamamını ilgilendiren ulusal nitelikte bir kongredir.

Nitekim bu kararlar, kısa bir süre sonra toplanacak olan ulusal nitelikteki Sivas Kongresi kararlarının da temelini oluşturmuştur. 

Erzurum Kongresi kararları hem işgalciler hem de İstanbul’daki Damat Ferit Paşa hükümeti tarafından sert bir tepkiyle karşılanmış, hükümet, Mustafa Kemal Paşa’nın ve Rauf Bey’in derhal yakalanarak İstanbul’a gönderilmesi için emir yayınlamıştır. 

Ancak bu emir, milli Mücadele yanlılarının Anadolu’daki güçlü konumu nedeniyle etkisiz kalmış ve Mustafa Kemal Paşa, kısa bir süre sonra 2 Eylül 1919’da Sivas Kongresinin hazırlıklarını yapmak üzere, Sivas’a gitmiştir.  

Özetle Erzurum Kongresi kararları, Türk milletinin varlığı ve birliği ile mücadele azmini tüm dünyaya göstermiş, bu kararlarla Türk yurdunun bölünmezliği ve bütünlüğü ilan edilmiştir. 

Ayrıca tam bağımsızlık ve milli egemenlik fikirlerinin açıkça vurgulandığı Erzurum Kongresi kararları, gerek Sivas Kongresine ve Misak-ı Milliye gerekse de Büyük Millet Meclisinin açılmasına ışık tutarak önemli bir tarihsel görevi yerine getirmiştir. 

Nitekim Mustafa Kemal Paşa da, kongrenin kapanış konuşmasında Erzurum Kongresi için, “Tarih bu kongremizi şüphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir.” ifadelerini kullanarak, Erzurum Kongresinin taşıdığı tarihsel önemi veciz bir şekilde ifade etmiştir. 

 

Görüş ve Önerileriniz İçin