1944 yılında ABD’nin ABD’nin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods şehrinde toplanan ve IMF ile Dünya Bankası’nın kuruluşuna öncülük eden toplantıda kabul edilen para sistemine Bretten Woods Sistemi denir.
Bretten Woods Sistemine göre ABD doları, altına dönüştürülebilen tek para birimi olarak kabul edilmiş ve 1 ons altın 35 ABD dolarına eşitlenmiştir. Böylece ABD, dış talep olduğunda doları bu parite üzerinden altına çevirmeyi taahhüt etmiştir.
Bretten Woods sisteminin kurulmasının en önemli nedeni, özellikle I. Dünya Savaşı öncesinde hakim olan Altın Standardı Sisteminin gerek yaşanan savaşlar gerekse de 1929 Ekonomik Buhranı sonrasında ülkelerin içine düştüğü ekonomik ve politik çöküş nedeniyle işleyemez hale gelmiş olmasıydı.
Altın standardı sisteminin yıkılmasıyla birlikte, ulusal paraların birbirine dönüştürülme imkanının ortadan kalkması ve para birimleri arasındaki denkleştirmelerde büyük sorunlar yaşanması uluslararası ticaret için büyük bir engel oluşturmaya başlamıştı.
İşte uluslararası mali piyasalarda yaşanan bu belirsizliğin giderilmesi ve savaşta yıkılan ekonomilerin onarımı kolaylaştıracak bir sistemin kurulması amacıyla toplanan 44 ülke, Bretton Woods olarak adlandırılan bu yeni para sistemini kabul etti.
ABD’nin bu dönemde dünyanın altın rezervinin dörtte üçünü elinde bulunduruyor oluşu ve İkinci Dünya Savaşının ardından dünyanın en güçlü ve büyük ekonomisi olarak ortaya çıkışı, onun uluslararası sistemde bu rolü oynamasını ve diğer ülkelere kabul ettirmesini kolaylaştırdı.
Böylece Bretton Woods sistemi sayesinde Amerikan doları, gücünü kurumsallaştırmış oldu ve rezerv para konumuna yükseldi. Bu durum, uluslararası iktisadi ve siyasi düzendeki ABD hegemonyasının önemli bir yansımasıydı.
Ancak 1970’lerin başında Başkan Richard Nixon döneminde ABD, Bretten Woods sistemiyle yüklenmiş olduğu taahhüdü (1 ons altın= 35 dolar) artık yerine getiremeyeceğini ilan etti.
Bretten Woods sisteminin başlıca çöküş nedenleri;
(1) Vietnam Savaşı’nın ABD ekonomisi üzerinde yarattığı mali ve parasal sıkıntılar,
(2) Diğer ülkelerin elinde ABD’nin altına çevirmesi mümkün olmayan geniş dolar rezervlerinin birikmiş olması ve son olarak,
(3) 1973’teki Arap-İsrail savaşı sonucunda ortaya çıkan ve ABD’yle birlikte bütün Avrupa’yı etkileyen Petrol Krizidir.
Yaşanan ekonomik ve siyasi gelişmeler, sistemin ABD açısından sürdürülemez olduğunu net bir şekilde ortaya çıkarmıştı. Örneğin 1979 yılına gelindiğinde, 1 ons altının değeri 524 doları bulacaktı. Oysa Bretten Woods sisteminde ABD’nin taahhüt ettiği tutar, 1 ons altın karşılığı olarak 35 dolardı.
Bretton Woods sistemi çökene kadar, karşılıksız para basan ülkeler, ulusal paralarını bir anlamda dolar üzerinden altınla ilişkilendirebiliyorlardır. Ancak sistemin çökmesiyle birlikte, ABD dahil hiçbir ülke parasının değerli maden karşılığı kalmamış oldu.
Örneğin ABD’nin 2017 yılında sahip olduğu 8.130 ton altın rezervinin parasal karşılığı 330 milyar dolar tutarındayken; Amerika’nın bastığı paranın toplam değeri 4,5 trilyon dolar, yani altın karşılığının tam 14 katıdır.
Görüldüğü üzere günümüzde devletler, herhangi bir fiziksel karşılığı olmaksızın para basmaktadır. Paranın karşılığı, o parayı basan devletin itibarıyla sınırlıdır. Devletlerin itibarını ise askeri, ekonomik, toplumsal ve teknolojik güçlerini belirlemektedir.