Hem genç bir bilim dalı olması hem de toplumlar arası çok çeşitli ilişkileri kendine konu edinmesi nedeniyle uluslararası ilişkiler disiplini, eklektik bir özellik göstermektedir yani farklı bilim dallarının bir toplumun sınırlarını aşan boyutlarını bir araya getirmektedir. Daha açık bir ifadeyle uluslararası ilişkiler disiplini siyaset, tarih, hukuk, ekonomi gibi pek çok bilim dalının uluslararası boyutunu incelemektedir. Örneğin hukuk, bir ülkenin sınırları içinde yaşayan bireyleri birbirine bağlayan kanun ve kuralları incelerken uluslararası hukuk, devletlerarası hukuki konuları incelemektedir. Uluslararası ilişkiler disiplinler arası bir bilim dalıdır ve başlıca dört alt daldan oluşmaktadır: Uluslararası politika, diplomasi tarihi, uluslararası iktisat ve uluslararası hukuk.
Elbette ki uluslararası ilişkiler, bu alt disiplinlerinin toplamından daha fazlasını da ele almaktadır ve siyaset bilimi, iktisat, tarih, felsefe, hukuk, psikoloji, coğrafya, antropoloji, dil bilimi, demografi gibi disiplinlerin hem konularından hem de yöntemlerinden faydalanmaktadır.
İÇİNDEKİLER
ULUSLARARASI POLİTİKA
Uluslararası politika, toplumlar arası siyasal ilişkileri incelemektedir. Bu ilişkiler, ya devletler düzeyinde, devletlerin dış politikasını belirleyen etkenler bağlamında ya da uluslararası sistem düzeyinde küresel ilişkilerin işleyişinin genel kurallarının ortaya konması şeklinde ele alınabilir. Uluslararası alandaki temel birim, devletler olduğu için ağırlıklı olarak devletlerin birbirleriyle kurdukları siyasi ilişkilere yani dış politikalarına odaklanmaktadır. Devletlerin dış politika amaçları arasında yer alan güvenlik, refah düzeyini yükseltme, devletin saygınlık kazanması ya da özerkliğinin artırılması gibi konular, uluslararası politika ile doğrudan ilişkilidir. Devletler belirledikleri dış politika amaçlarına ulaşabilmek için diplomasi, propaganda, ekonomik yardım ve yaptırımlar ile savaş gibi araçları kullanır.
Uluslararası ilişkiler disiplininin uluslararası politikayı; uluslararası politikanın da dış politikayı kapsadığının vurgulanması gerekmektedir. Yani uluslararası politikayı konu edinen bilim insanları, devletlerin dış politikada karar verme ve bu kararları uygulama süreçlerine yoğunlaşır. Fakat günümüzde uluslararası politika, sadece devletlerin dış politikalarının toplamı olarak değerlendirilemez. Çeşitli uluslararası örgütler ve sivil toplum kuruluşları gibi devlet olmayan aktörlerin 1990’dan itibaren uluslararası alandaki etkinliği artmıştır. Bu gelişme doğrultusunda devlet olmayan aktörleri konu edinen uluslararası politika çalışmalarının sayısında da artış olmuştur. Hangi düzeyde çalışılırsa çalışılsın uluslararası politikayı ele alan bilim insanları egemenlik, güç, güvenlik, anarşi, strateji, adalet, özgürlük gibi bazı temel kavramları kullanırlar ve açıklarlar. Bu kavramların bazıları uluslararası alanda iç politikadan farklı anlamlarda kullanılmaktadır.
DİPLOMASİ TARİHİ
Siyasi tarih adıyla da anılan diplomasi tarihi, en basit anlamıyla uluslararası ilişkilerin tarihini incelemektedir. Araştırmalarını bu alanda yapan bilim insanları, uluslararası ilişkilerin temel birimleri olan egemen devletlerin ortaya çıkışını, yıkılışını, birbirleriyle kurdukları siyasi ilişkileri, uluslararası sistemin dönüşümüne neden olan olayları, tarihsel bir bakış açısıyla ele alırlar. Tarihi, üst üste birikmiş bir olaylar yığını olarak görmezler; tarihte gerçekleşmiş devletlerarası olaylarda kararların kim tarafından, nasıl ve neden alındığını, olayları etkileyen faktörlerin neler olduğunu ve devletlerin bu olaylarda ne tür dış politika araçları kullanıldıklarını araştırırlar.
Yakın zamana kadar bu alanda yapılan araştırmalar, modern uluslararası sistemin doğuşu olarak kabul edilen 1648 Vestfalya Antlaşması’nı başlangıç noktası olarak almakta ve bu tarihten sonra gerçekleşmiş olaylar ile gelişmelere odaklanmaktaydı. Ancak bu yaklaşımın uluslararası ilişkilerin tarihsel dönüşümünün tam olarak anlaşılması konusunda yetersiz kalması nedeniyle diplomasi tarihçileri, XVII. yüzyıl öncesine hatta İlk Çağ‘daki uluslararası ilişkilerin niteliğine dair araştırmalar da yapmaktadırlar.
Diplomasi tarihçilerinin kullandıkları kaynaklar, dört ana başlıkta sınıflandırılabilir: Arşivler, devlet görevlileri ile temsilcilerinin hatıraları, sözlü tarih çalışmaları ve uluslararası antlaşmalar.
ULUSLARARASI İKTİSAT
Tarihin eski çağlarından beri toplumlar birbirleriyle iktisadi ve ticari ilişkiler kurmuş olup mal, emek, sermaye ve teknoloji alışverişinde bulunmuşlardır. Uluslararası iktisat da bu ilişkilerin dinamiğini ve belirleyici etkenlerini çoğu zaman karşılaştırmalı olarak inceleyen bilim dalıdır. Özellikle XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren görülen değişimle, uluslararası iktisat, yalnızca devletlerin birbirleriyle olan dış ticaret faaliyetlerini değil, uluslararası örgütlerin sınır aşan ekonomik ilişkilerdeki rollerini de konu edinmektedir.
Uluslararası iktisat alanında çalışan bilim insanları, toplumlar arasındaki ekonomik hareketlilik ve bu hareketlilikte izlenen yöntem ile uygulanan politikalara ek olarak uluslararası finansal hareketleri, egemen devletlerin birbirleriyle iktisadi bütünleşme çabalarının nedenleri ile bu bütünleşme sonucunda ortaya çıkan değişmelerin birbirleriyle bağlantılarını incelerler. Bu alanda çalışan bilim insanlarının kullandığı kaynakların başında iki devlet arasında, dünyanın herhangi bir bölgesinde veya bütün dünyada gerçekleşen ticarete ilişkin istatistiki veriler ile devletlerin veya diğer uluslararası aktörlerin ticaret ya da dış yatırım kararları gelmektedir.