Yeni Osmanlıcılık anlayışı, Türkiye’de özellikle Turgut Özal’ın cumhurbaşkanlığı döneminden itibaren gündeme gelmeye başlayan bir yaklaşımdır.
Türkiye’nin “tarihiyle barışması” gerektiği anlayışında sloganlaşan bu yaklaşım, Osmanlı geçmişini yalnızca Türkiye’nin değil, geçmişte Osmanlı hakimiyeti altında yaşamış halkların da (örneğin, Balkanlarda Boşnaklar, kuzey lrak’ta Türkmenler) özlemle hatırladığı ve ona dönmek istediği şeklindeki bir beklentiye dayanır.
Bu yaklaşımın dış politikadaki yansıması ise Türkiye’nin Balkanlar, Ortadoğu ve Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerinde Osmanlı geçmişine atıfta bulunmak suretiyle bu ülkelerin hamiliğine soyunması şeklinde kendisini gösterir. Bu anlayışa göre, 1990’larda Soğuk Savaş bittikten sonra buralarda bir güç boşluğu ortaya çıkmıştır ve Türkiye bunu doldurabilecek tek ülkedir.
Bu yaklaşımı savunanlar, Balkanların yoğun çatışma içinde bulunduğu 1990’larda yaklaşık 500 yıl sürmüş Pax Ottomanica’yı gündeme getirmek suretiyle Türkiye’nin düzeni sağlayabileceği iddiasında bulunmuştur. Ayrıca yalnız Balkanlarda değil, Ortadoğu’da da Türkiye’ye daha aktif bir rol öngörülmüş ve Türkiye’nin en azından Kuzey Irak gibi yakın çevresini denetlemesi gerektiği görüşü ileri sürülmüştür.
Yeni Osmanlıcı perspektif çerçevesinde Atatürkçü dış politikanın temeli sayılan Misak-ı Milli sınırlarına bağlılık küçümsenmiş; bu sınırların Türkiye’yi kısıtladığı ve hareket alanını daralttığı iddia edilmiştir.
Yukarıda kısaca tanımlamaya çalıştığımız Yeni Osmanlıcılık düşüncesi, ilk etapta Türk dış politikasına resmi düzeyde yansımamıştır.
Bunda özellikle Türkiye’de geleneksel dış politikaya bağlı olan Dışişleri Bakanlığı ve Silahlı Kuvvetler gibi kesimlerin bu yöndeki girişimlere karşı çıkması etkili olmuştur. Bu karşı çıkışın en bilinen örneği, Özal’ın Musul politikasını protesto için Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay’ın 3 Aralık 1990’da görevinden istifa etmesidir.
Ancak 2002 yılında iktidara gelen AKP ile birlikte Yeni-Osmanlıcı dış politika anlayışı daha güçlü bir biçimde kendisini hissettirmeye başlamıştır.