Malthus’un Nüfus Teorisi, gıda üretimindeki artışın, nüfus artışından daha yavaş olacağını ve buna bağlı olarak yaşam refahının düşeceğini öne süren teoridir.
Özellikle nüfus teorisiyle tanınan Robert Thomas Malthus, 1766 – 1834 yılları arasında yaşamış İngiliz İktisatçıdır. Cambridge College’de matematik eğitimi alan Malthus, bir protestan papazı olmasının yanı sıra bir kolejde iktisat eğitmenliğinde de bulunmuştur.
Nüfus teorileri üzerine önemli çalışmalara imza atan Malthus’un, Nüfus Teorisi üzerine yayımladığı en önemli eseri, 1789 tarihli “Nüfus İlkeleri Üzerine Bir Deneme” (Essay On the Principles of Population) adlı eserdir.
Malthus’un bu kitabının yanı sıra altı kitabı daha bulunmaktadır. Bu eserlerinden nüfus teorisinin yanı sıra ücret, emek arzı ve iktisadi dalgalanmalar gibi konularda da bazı teoriler ileri sürmüştür.
Malthus’un Nüfus Teorisi üzerine çalışmalar yapmasının en önemli sebebi İngiliz filozof William Godwin’in bu konudaki görüşleridir.
Godwin, nüfus artışının toplumun refah seviyesini ve gücünü arttıracağını ve böylece tek tek insanların faydalarının da artacağını iddia etmiştir. Bu görüşü tamamen reddeden Malthus, bir anlamda bu görüşe bir cevap niteliğinde olan kendi teorisini ortaya koymuştur.
Malthus’un Nüfus Teorisi, nüfus artışı ile besin maddelerinin üretimi arasındaki dengeyi tartışarak, dünyada er ya da geç bir açlık sorunun ortaya çıkacağını öne sürer.
Malthus’a göre dünya nüfusu yirmi beş yılda bir iki katına çıkarken yani geometrik bir şekilde(2,4,8,16…) artarken; besin maddelerinin üretimi ancak aritmetik bir biçimde (2,3,4,…) artmaktadır. İşte bu artışlar arasındaki fark nedeniyle yüzyıl sonunda besin maddeleri üretimi beş kat artarken, dünya nüfusu tam 16 kat artacaktır.
Arada oluşacak olan bu fark, bazı bireylerin ölümüne neden olarak bir denge yaratacaktır.
Malthus’a göre bu durumu engellemek için bireyler olabildiğince geç evlenmeli ve az çocuk sahibi olmalıdır.
Malthus, ekonomide yaşanan sefaletin en önemli nedenini alt sınıflar olarak görür. Bu nedenle bu alt sınıflara yönelik bir nüfus planlaması uygulanmalıdır.
Malthus’un 18.yüzyılın sonlarında ortaya attığı ve Malthus’un Nüfus Teorisi olarak adlandırılan oldukça kötümser bu görüş, ortaya atıldığı dönemde önemli yankılar uyandırmış ve bir çok ekonomist ve devlet adamını etkilemiştir.
Ancak, hem tarımsal ürünlerin üretimindeki verimin artması, hem de dünya nüfus artış hızındaki düşüş, Malthus’un bu teorisini haklı çıkarmamıştır. Hatta o dönemden bugüne ortalama insan ömrünün uzamasına karşın, özellikle gelişmiş ülkelerde tarımsal üretimin ihtiyaçtan fazla olduğu görülmüştür. Bu nedenle “teknolojinin gelişmesi ve yaşam koşullarının iyileşmesi Malthus’un Nüfus Teorisini etkisiz kıldı” diyebiliriz.