Bu yazımızda sizlere Hikmet-i Hükümet anlayışından bahsedeceğiz. Hikmet-i Hükümet ne demek? Hikmet-i Hükümet nedir? Gelin birlikte bakalım.
Hikmet-i Hükümet Ne Demek?
Hikmet-i Hükümet, devletin bekasının söz konusu olduğu durumlarda her türlü kuraldan muaf tutulması gerektiğini savunan siyasal anlayıştır.
Buna, günümüzde gençlerin hükümetle dalga geçmek için kullandığı, “devlet aklı” ya da “derin devlet” deniyor. Ancak Hikmet-i Hükümet en doğru tanımdır.
Hikmet-i Hükümet’i daha iyi anlayabilmek için öncelikle devletin ne olduğuna, ne gibi süreçlerden ve hangi evrelerden geçtiğine değinmemiz gerek. Kısa kısa bunların ne olduğundan bahsedeyim sizlere.
Devlet Ne Demek?
Devletin kısaca tanımı “toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal örgütlü bir ulusun ya da uluslar topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık olarak” geçiyor. Ancak bunu sadece modern devlet için söyleyebiliriz.
Şu zamana kadar insanlar tek başlarına bir şeyleri yaparken yetersiz kaldıklarından dolayı yardımlaşmak amacıyla bir araya geldiler işbirliği yaparak toplulukları, ardından da toplumu oluşturdurlar.
Toplumlar da bir araya gelerek devleti kurdular. Ancak devlet tanımı oldukça karmaşıktır. Zira dünyada onlarca farklı medeniyet ve geçmişte onları şekillendiren onlarca farklı olay var. Geçmişte, her coğrafyada devletin tanımı değişmekle birlikte artık Modern Devlet dediğimiz şey neredeyse tüm dünyada aynıdır.
Fakat geçmişte gerek yaşam şartları, gerekse töreler/gelenekler sebebiyle devlet o toplumlar için farklı bir değerde idi. Farklı süreçlerden de geçerek bugünkü bildiğimiz devlet oldu. Bu süreçler; İmparatorluklar, Tanrı Devletler, Kral Devletler ve Ulus Devletler olmak üzere evrimleştiler.
İsimlerinden de anlayabileceğiniz üzere tanrı devletler meşruluklarını tanrıdan alırken, kral devletler ise meşruluklarını kraldan alır. Ulus devletler ise meşruluklarını o devleti oluşturan halktan alır.
Devlet Aklı, Aşkın Devlet, Derin Devlet ya da Raison D’etat
Az yukarıda dediğim gibi, dünyanın bazı coğrafyalarında devlet tanımı değişebilirken bu süreçler hep aynı kalmıştır. Türklerde de aynı durum geçerlidir. Orta Asya’dan Anadolu’ya göç sırasında ve öncesinde Türkler devlete ve töreye, diğer uygarlıklara göre daha çok bağlıdırlar.
Bunun en büyük örneği Bilge Kağan’ın Orhun Abideleri diyebiliriz. Çünkü orada geçen bir cümle Türklerin töreyle devleti ne kadar önemsediklerini bizlere göstermektedir; “Yukarıda gök basmasa, aşağıda yer delinmese, senin devletini, töreni kim bozabilir.“
Bu sebeple Türkler tarihin dönümünde sürekli devletler kurmuşlar ve bu devletlere sahip çıkmışlardır. Bundan dolayıdır ki zamanla milletimizde “devlet her şeyden üstündür” ya da “devleti yaşat ki insan yaşasın” şeklinde bir anlayış oluşmuş ve bu anlayışa Hunlar’dan ve Uygular’dan beri karşılaşabiliriz.
İşte bu anlayışa da Hikmet-i Hükümet denmiştir. Şu an buna devlet aklı, aşkın devlet, derin devlet ya da raison d’etat denmektedir. İsimler zamanla değişebilir ama anlayış hep aynı kalmıştır.
Fark ettiğinizi düşünüyorum. Son yazdığım isim Türkçe değil, İtalyanca. Peki Raison D’etat ne demek? Raison D’etat ilk defa Makaveli tarafından kullanılmış bir kelimedir. Aslında Hikmet-i Hüküm ile neredeyse aynı anlamlara gelmektedir.
Ancak Türklerdeki devlet anlayışıyla Avrupa’daki anlayış birbirinden farklıdır. Bu sebeple Raison D’etat pek kullanılmaz.
Kısaca, Hikmet-i Hüküm devleti yaşatmayı her şeyin üstünde tutar ve devletin var olabilmesi için hiçbir kural tanımaz. Eğer üzerine biraz düşünürseniz Türk tarihinin neredeyse her döneminde Hikmet-i Hüküm’le karşılaşabilirsiniz.
Ancak sürekli form değiştirmekte olup, şu an cumhurbaşkanlığı ve hükümet mekanizmasında yeniden konumlanmıştır. Bundan önce cumhurbaşkanlığı ve askeri bürokrasi, ondan da çok önce, Osmanlı döneminde İktidar ve Aristokratlar arasında kendini muhafaza ediyordu.
Buraya kadar okuduğunuz için teşekkürler. Bir sonraki yazımızda dek hoşça kalın!