Ortak Malların Trajedisi kavramı, insanların belli bir sahibi olmayan ve kullanımı için bir bedel ödemedikleri malları kullanırken, bu malları toplumun iyiliğini düşünmeksizin, aşırı ve yanlış tüketmeleri olayıdır.
Ortak Malların Trajedisi kavramı, ilk olarak 1968 yılında Garret Hardin tarafından yayımlanan bir makalenin başlığı olarak kullanılmıştır.
Bu makaleye göre, insanların ortak kullanımına açık mallar, bir sahipleri bulunmadığından “bedavacılık sorunu” yaşarlar.
Yeşil alanlar, park alanları, temiz su kaynakları, denizler gibi ortak mallar, bedava olduklarından insanlar tarafından aşırı ve bilinçsiz bir şekilde tüketilirler ve bu kontrolsüz tüketimin bir sonucu olarak bu mallar, toplumun diğer üyeleri ya da gelecek nesiller tarafından kullanılmaz bir hale gelir.
İnsanlar, herkesin aşırı ve bilinçsiz bir şekilde tüketmesi durumunda bu malların yok olacağını düşünmediğinden ya da bunu önemsemediklerinden, ortak malları trajedisi sorunu ortaya çıkar.
Birey, ortak bir malın kullanımı sırasında kendisine kısa vadede en yüksek faydayı sağlamaya çalışırken, aslında topluma ve uzun vadede o ortak malın sürdürülebilirliğine büyük bir zarar verir.
Örneğin bir denizde aşırı avlanmak gibi. Burada birey kısa sürede çok fazla balık avlayarak kendisi için iyi bir iş yapmış gibi gözükse de, onun gibi davranan diğer insanlarla birlikte, denizdeki ekosisteme büyük bir zarar verecek ve belki de bir süre aynı denizden hiç balık çıkmamaya başlayacak.
Ortak Malların Trajedisine yol açan bir diğer neden, bu malların bedava olmasıdır. Bu malların bedava olması insanlarda,“ne kadar tüketirsem kardır” düşüncesini tetikleyerek, kaynakların aşırı tüketilmesine yol açar. Böylece ortak mallar uzun vadede yok olur, ya da geri döndürülemez bir biçimde zarar görür.
Özetle bir şeyin belli bir sahibi yoksa ve kullanımı için bir ücret ödenmiyorsa, “ortak malların trajedisi” denilen sorun ortaya çıkar.
Özellikle küresel ısınma ve iklim değişikliği bağlamında ortaya çıkan kuraklaşma, bitki ve hayvan türlerinin yok olması, ya da su kaynaklarının tükenmesi gibi ekolojik problemlerin temelinde, “ortak malların trajedisi” problemi yatmaktadır.
Bu sorunun çözümü için temelde iki öneri ortaya atılmıştır. Bunlar firma teorisi ve devlet teorisidir.
Firma teorisine göre ortak malların özelleştirilmesi ve kullanımlarının ücretlendirilmesi gerektiği savunulurken; devlet teorisine göre ise ortak malların devlet kontrolü altına alınarak kullanımlarının vergilendirilmesi gerektiği savunulmaktadır.
Ortak Malların Trajedisi hakkında daha ayrıntılı bilgi için TED-Ed tarafından üretilen aşağıdaki animasyonu izleyebilirsiniz: