Ayastefanos ve Berlin Antlaşmalarının Kısaca Maddeleri ve Aralarındaki Farklar

Ayastefanos ve Berlin Antlaşmaları, 93 Harbi sonucunda Osmanlı Devleti ve Rus Çarlığı arasında imzalanan antlaşmalardır.

 

Padişah II. Abdülhamit dönemi gelişmesidir. 

 

93 Harbi;  31 Ocak 1878’de imzalanan Edirne Mütarekesi ile sona erdi ve Ruslar’ın karargâhlarını naklettikleri Yeşilköy’de (Ayastefanos) barış görüşmeleri başladı.

 

Görüşmeler neticesinde, 3 Mart 1878’de Ayastefanos Anlaşması imzalandı.

 

29 maddeden oluşan Ayastefanos Antlaşmasına göre Osmanlı İmparatorluğu;

 

• Sırbistan, Romanya ve Karadağ’ın bağımsızlıklarını kabul edecek,

 

• Karadağ’ın sınırları Adriyatik’e kadar uzanacak,

 

• Sırbistan Niş’i alacak,

 

• Özerk bir prenslik haline gelecek olan Bulgarsitan’ın sınırları Tuna’dan Ege’ye, Arnavutluk’tan Karadeniz’e kadar uzanacaktı.

 

• Halk tarafından seçilecek olan Bulgaristan prensi, Avrupa devletleri ve Osmanlı İmparatorluğu’nun onayını alarak görevine başlayacaktı.

 

• Rusya ve Avusturya’nın kontrolü altında; Bosna Hersek’te ve Rumeli’de Hristiyan nüfusun yoğun olduğu bölgelerde ve Doğu Anadolu’da Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı yerlerde ıslahatlar yapılacaktı.

 

• Osmanlılar, savaş tazminatı olarak Ruslar’a 1 milyar 410 bin ruble ödeyecekti.

 

• Ancak bu tazminatın 30 milyon rublesi para olarak ödenecekken; geriye kalan büyük bir kısma karşılık olarak Rumeli’deki bir kısım topraklar ile Batum, Kars, Ardahan ve Doğu Bayezid, Ruslar’a bırakılacaktı.

 

 

Ayastefanos Anlaşmasının yukarıda özetlemeye çalıştığımız maddeleri dikkate alındığında, Ayestefanos’un Panslavizm’in bir zaferi olduğu söylenebilir.

 

Ancak Rusya’nın özellikle Balkanlar’da bu kadar avantajlı bir konuma gelmesi, Avrupalı devletler arasında oluşan mevcut siyasi dengeyi bozmaktaydı.

 

Bu yüzden Ayastefanos Antlaşması, başta İngiltere olmak üzere Avrupa devletlerinin yoğun bir muhalefeti ile karşılandı.

 

Bu nedenle, antlaşmanın maddelerini gözden geçirmek üzere 13 Haziran 1878’de Berlin’de bir konferans toplandı.

“Berlin Kongresi” olarak adlandırılan bu toplantıda Ayastefanos Anlaşması’nın maddeleri yeniden ele alındı ve değiştirildi.

 

Kongre sonrasında 13 Temmuz 1878’de “Berlin Antlaşması” imzalandı.

Berlin Antlaşması altmış dört maddeden oluşmaktaydı.

 

Bu yeni anlaşmanın getirdiği önemli değişiklikleri kısaca özetleyecek olursak;

 

• Ayastefanos Anlaşması’yla kurulmak istenen büyük Bulgaristan üçe bölündü ve Bulgaristan’ın önemli bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu’nun denetimine bırakıldı.

 

• Bosna-Hersek Avusturya’ya bırakıldı.

 

• Savaş tazminatı 802.500.000 frank olarak tespit edildi ve bu paranın yedi yıl içerisinde 21 eşit taksitte ödenmesi kararlaştırıldı.

 

Geri kalan hususlarda ise, Ayastefanos’un maddeleri büyük oranda korundu.

 

Dolayısıyla Berlin Antlaşmasının getirdiği değişiklikler, Osmanlı’dan ziyade, Avrupa dengesini korumak adına getirilmişti.

 

Büyük devletler, Berlin Anlaşması’yla Osmanlı İmparatorluğu’nun durumunu sağlama aldıklarını iddia etmiş olsalar da; Osmanlı Devleti, bu antlaşmalar sonucunda üzerinde 5.5 milyon insanın yaşadığı 212 bin kilometrekarelik bir araziyi kaybetmiş, Anadolu’ya gelen büyük göç dalgalarına maruz kalmıştı.