Pandora’nın Kutusu Ne Demek?

“Pandora’nın kutusu açıldı”, “Pandoranın kutusunu açma!” gibi ifadeler günlük dilde sıkça karşımıza çıkmakta.

Peki “Pandora’nın kutusu” ne demek?” ifadenin kökeni ve hikayesi nedir?

Pandora efsanesine geçmeden önce, deyimin anlamına bakalım. 

Pandora’nın kutusunu açmak deyimi, yapılmasıyla beklenmedik birçok yeni problemin ortaya çıkmasına sebep olan eylem ve olayları ifade etmek için kullanılır. 

Deyimin hikâyesi eski Yunan Mitolojisine dayanır. Bu konuda birkaç farklı mitolojik hikâye olmakla birlikte biz bu kısa yazıda en çok bilinen iki hikâyeyi sizlerle paylaşacağız.

Buna göre, insanoğlunu yaratan Prometheus, insanın kendini koruyabilmesi için ona ateşi armağan etmek istedi ve Tanrıların Tanrısı Zeus’un buna karşı çıkmasına rağmen ateşi insanlara armağan etti.

Ateşin ve aklın insanları şımarttığını ve güçlendirdiğini gören Zeus, kendilerini Tanrılar kadar kuvvetli ve mutlu sanmaya başlayan ve o zamana kadar yalnız erkeklerden oluşan insanların başına onları güçsüz kılacak müthiş bir bela göndermek istedi. Zeus insanlara ateşin karşılığı olarak öyle bir kötülük verecekti ki, insanlar kendi yok oluşlarını mutlulukla kucaklayacaklardı. Bu kötülük kadındı.

O zamana kadar ölümlü kadınlar yoktu. Sadece tanrıçalar vardı. Zeus, oğlu Hephaistos’u çağırarak kil ve suyu karıştırmak suretiyle bir kadın şekillendirmesini emretti. Böylece ilk kadın yaratılmış oldu. Bu kadının ismi Pandora’ydı. Pandora yeryüzündeki ilk kadın olacaktı. Tanrılar ve tanrıçalar Pandora’ya birçok hediye verdi. Ama bu hediyeler arasında en önemlisi Tanrıların Tanrısı Zeus’un Pandora’ya verdiği bir kutuydu.

Hikayenin birinci versiyonuna göre Zeus, Pandora’yı dünyaya göndermeden önce ona bu kutuyu asla açmamasını emretti. Ancak kadın meraklı bir varlık olduğundan dünyaya gelir gelmez Zeus’un emrini unuttu ve kutunun içinde ne olduğunu merak ederek kutuyu açtı. Kutunun içinden hastalık, keder, ıstırap, yalan, riya, şehvet, özetle insanları rahatsız edecek ve felakete götürecek bütün kötülükler çıkmaya başladı. Pandora yaptığı hatayı anladı ve kutuyu hemen kapattı.

Ancak kutudan neredeyse bütün kötülükler çıkmış ve içeride sadece tek bir kötülük kalmıştı. O kötülüğün ismi umuttu. Bütün kötülükler arasında insanları yaşatacak yegâne kötülük olan umut dışarı çıkamamış, kutunun içinde kalmıştı. (Nietzsche‘nin “Umut en son kötülüktür. Çünkü işkenceyi uzatır.” sözü bu mitolojik efsaneden esinlenilmiştir.)

Hikayenin ikinci versiyonuna göre ise Zeus’un Pandora’ya armağan ettiği kutunun içinde kötülükler değil sadece iyilikler vardı. Pandora kutuyu açtığında tüm iyilikler cennete geri döndü. Geriye ise yine sadece umut kaldı. Böylece insanoğlu bütün iyi şeyleri kaybetmiş oldu. Ancak elinde dünyadaki tüm zorluklar ve kötülüklerle başa çıkmasını sağlayacak bir iyilik kalmıştı: Umut.

Sonuç olarak hikayenin her iki versiyonunda Pandora’nın merakı sonucunda insanoğlu yaşamın zorluklarına karşı savunmasız bir şekilde kalmış; böylece Zeus insanlardan ve onların yaratıcısı Prometheus’dan intikam almıştır.