Black Friday, ABD’de ve giderek tüm dünyada her kasım ayının dördüncü Cuma günü düzenlenmekte olan ve Şükran Günü’nün hemen ardından gelen, bir alışveriş ve indirim etkinliğidir.
Alışveriş firmaları için “noel sezonu” nun başlangıcını temsil eder.
ABD tarihinde “Black” yani “Kara” ifadesi genellikle büyük borsa krizlerini adlandırmak için kullanılmıştır. Bunların en ünlüsü 1929 Ekonomik Buhranının patlak verdiği gün olan “Kara Perşembe” dir.
Ancak bugün kullandığımız anlamdaki “Kara Cuma” yani “Black Friday” ifadesinin tarihi biraz daha farklıdır.
“Black Friday” ifadesi ilk olarak 1960’lı yıllarda, ABD’nin en büyük şehirlerinden biri olan Philadelphia’daki polisler tarafından, o gün şehirde yaşanan yaya ve araç trafiği nedeniyle fazladan çalışmak zorunda kalmaları nedeniyle kullanılmıştır.
Şehirde oluşan yoğunluğun iki temel nedeni vardır:
- Şükran gününün hemen ertesine denk gelen bir resmi tatil günü olması ve insanların yaklaşan Noel için alışveriş yapmak istemeleri.
- Army ve Navy takımları arasında, her yıl Şükran Gününün ardından gelen Cumartesi günleri oynanan ve büyük bir ilgi gören geleneksel futbol müsabakası nedeniyle, eyaletin farklı yerlerinden insanların şehre akın etmeye başlaması.
İşte bu iki neden dolayısıyla şehirde oluşan kaos ve kargaşa, “Black Friday” ifadesinin doğmasına neden olmuş, polisler çok çalışmak zorunda kaldıkları bu günü, “kara” bir gün olarak tanımlamışlardır.
Kavramın çağrıştırdığı olumsuz anlama rağmen, ürün satıcıları bunu bir fırsata dönüştürmenin yolunu buldu ve özellikle 1980’li yıllardan itibaren, ABD genelinde bu güne özel indirim kampanyaları uygulamaya başladı.
Böylece “Kara Cuma” alışveriş ve indirimle anılır oldu.
Şükran Günü ve yaklaşan Noel dönemi arasında böylesi bir indirim etkinliğinin olması, satışlarda çok büyük bir etkiye yol açtı.
Nitekim “Kara Cuma” olarak adlandırılan bu özel günde satışlar giderek artmaya ve mağazalarda büyük kalabalıklar oluşmaya başladı. Öyle ki, “Kara Cuma” sırasında yaşanan izdihamlar nedeniyle birçok şiddet ve yaralanma olayına şahit olundu.
Hatta 2008 yılında, ABD’nin ünlü parakende zinciri Wallmart’ta yaşanan bir izdihamda mağazanın bir görevlisi, indirimli ürünleri kapışan müşteriler arasında ezilerek hayatını kaybetti.
Elbette böylesi bir alışveriş çılgınlığının sadece ABD ile sınırlı kalması beklenemezdi.
Nitekim “Black Friday” özellikle 2000’li yılların ortalarından itibaren, din, dil ve bölge fark etmeksizin neredeyse bütün dünyaya yayılan bir “alışveriş çılgınlığı” na dönüştü.
Ayrıca, internet üzerinden alışverişin giderek yaygınlık kazanması sonucunda, Kara Cuma benzeri bir etkinliğin, internet dünyasına özel bir şekilde yapılması gündeme geldi.
Böylece, 2005 yılında sadece e-ticaret sitelerini kapsayan yeni bir kavram ortaya çıktı:
“Cyber Monday” yani “Siber Pazartesi”
“Kara Cuma” benzeri bir indirim etkinliği olan “Cyber Monday”, “Kara Cuma” nın hemen ardından gelen pazartesi günü uygulanmakta ve e-ticaretin git gide daha yaygın bir hale gelmesi nedeniyle kısa bir süre içerisinde, “Black Friday” i geçerek, dünyanın en büyük alışveriş etkinliği olması beklenmekte.