Hipotezin Tanımı ve Hipotez Örnekleri
Belli bir bilimsel problemin çözümüne yönelik olarak ortaya konulan tahmin ya da varsayımlara “hipotez” denir.
Hipotez, belli bir bilimsel problemin çözümüne yönelik olarak ortaya konulan, geçici bir çözüm yoludur.
Bir başka ifadeyle tanımlayacak olursak hipotez, bir bilimsel araştırma probleminin olası çözümlerine ilişkin ortaya konulmuş olan ve doğruluğu ya da yanlışlığı henüz sınanmamış olan iddialardır.
Hipotezler, bilim insanlarının olgu ve olaylar arasında olası gördükleri ve araştırma ile test etmek istedikleri ilişkileri ortaya koymak için kullanılır.
Bir bilimsel araştırmada ne tür ilişkilerin ele alınacağını belirleyen hipotezler, olay ve olgular arasındaki muhtemel ilişkileri tespit ederek, araştırmanın kapsamını ve sınırlarını belirler.
Dolayısıyla bir bilimsel araştırma; gözlemlenebilir, verilerle sınanabilecek, doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilecek olan bir hipotezin kurulmasıyla başlar.
“Hipotez kurmak” ifadesiyle kastedilen, incelediğimiz bir bilimsel konu hakkında, sınanmak üzere bazı iddialarda bulunmaktır.
Bu hipotezler sınanarak, bilimsel gerçeğe ulaşılmaya çalışılır.
Örneğin;
- “Şekerli yiyecekler yemek kanser riskini artırır”,
- “Ortamdaki bakteri miktarı, havadaki nem oranına bağlıdır.” ya da
- “Bireylerin işsizlik süresi uzadıkça suç işleme ihtimalleri artar” gibi ifadeler, farklı bilim alanlarında ve farklı bilimsel problemler adına ortaya konulmuş olan birer hipotez örneğidir.
Hipotezin Genel Özellikleri
Hipotez kavramın kısa bir tanımını yaptıktan ve hipotez örnekleri verdikten sonra, şimdi de kısaca bir hipotezin taşıması gereken genel özellikleri inceleyelim:
- Hipotezlerin en başta gelen özelliği yukarıda da sıkça tekrarladığımız gibi, Hipotezlerin sınanabilir olmasıdır. Yani bir hipotez deney ya da gözlem yoluyla yanlışlanabilir ya da doğrulabilir olmalıdır. Bu bağlamda “doğa üstü güçlere” atıf yapan ifadeler, bilimsel anlamda bir hipotez sayılmazlar. Çünkü bunların deney ya da gözlem yoluyla sınanması mümkün değildir.
- Hipotezler, doğru terimler kullanılarak ve olabildiğince kısa bir şekilde ifade edilmeli; açık, basit ve anlaşılır olmalıdır.
- Hipotezler daha önce ortaya konulan bilimsel gerçekleri göz önünde bulundurmak ve bu bilimsel gerçeklerden hareket etmek zorundadır. Yani hipotezler, mevcut gerçeklerle çelişki içinde olmamalıdır.
- Dolayısıyla bir hipotezin kuramsal bir temele dayanması, yani daha önce yapılmış çalışmaların sonuçlarıyla tutarlı olması gerekir.
- Bu nedenle de bir hipotez ortaya konulurken; ön gözlemlerden, ilgili kaynaklardan ve geçmiş deneyimlerden yararlanmak gerekir.
- Hipotezlerle ilgili vurgulanması gereken son bir nokta; bir araştırma probleminin her zaman tek bir hipotezden oluşmak zorunda olmadığıdır. Araştırmada kullanılması gereken hipotez sayısı, çalışılan problemin doğası ve çalışılan alanın genişliği gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.