Göktürkler Kimdir? Göktürkler Hakkında Kısa Bilgi

Göktürkler, Hunların Orta Asyadaki vârisleridir. Çin kaynaklarında “Tu-kiu” olarak geçerler. 

En önemli özellikleri Türk adını ilk kullanan devlet olmalarıdır. Ayrıca Orta Asya’da en geniş sınırlara ulaşan devlet de yine Göktürklerdir. 

Aynı zamanda günümüze kadar ulaşan Göktürk Yazıtları yani Orhun Abideleri  ile Türklüğün köklü tarihini tartışmaya yer bırakmayacak şekilde ortaya koymaları, bir diğer önemli özellikleridir.

Böylece Orta Asya’da aynı dili konuşan ve aynı kültürü yaşayan “Türk” adında bir topluluğun yaşadığının en önemli kanıtlarından birini ortaya koymuşlardır.

Asya Hunlarının ardından Türkleri tekrar bir bayrak altında toplamayı başaran Göktürkler, 1. ve 2. Göktürk Devleti olarak bilinen iki önemli devlet kurmuşlardır. 

Birinci Göktürk Devletinin kurucusu Bumin Kağan, merkezi ise Ötüken‘dir.

Mukan, İstemi ve Tapo isimli hükümdarların yönetimi altında güçlenen Birinci Göktürk devleti, İşbara Kağan döneminde 582 yılında ikiye ayrılmış ve zamanla zayıflayarak Çin egemenliğine girmiştir. 

Göktürk Devletinin 630 yılında Çin esaretine girmesi, Göktürkler için oldukça ağır bir deneyim olmuştu. Nitekim İkinci Göktürk devleti zamanında yazılan Orhun yazıtlarında bu husus özellikle vurgulanmış; bu yazıtlara göre Türklerin Çin esaretine girmesi üç sebebe bağlanmıştır:

• Çin entrikaları,
• Hükümdarların başarısız idaresi,
• Türk milletinin hükümdarlarına itaatsizliği.

Bu dönemde Çin egemenliği altında yaşayan Türkler, zaman zaman isyan ederek bu egemenliğe karşı çıktılar.

Bunların en önemlisi 639 yılında gerçekleşen “Kürşat Ayaklanması” ydı. Arkadaşı ile birlikte Çin sarayını basan Kürşat’ın bu isyanı Türk tarihinin ilk bağımsızlık hareketi olarak bilinmektedir.

Kürşat, isyanında başarılı olamasa da sonraki dönemde gerçekleşecek bağımsızlık mücadelelerine örnek teşkil etmiştir.

Nitekim Kutluk Kağan (devleti tekrar kurduğu için toplayan, derleyen anlamında İlteriş Kağan), Çine karşı verdiği bağımsızlık mücadelesini kazanarak 682 yılında II. Göktürk Devletini bir diğer adıyla Kutluk Devletini başkent Ötüken olmak üzere kurmuştur.

Kutluk Devleti en güçlü dönemini Bilge Kağan ve Kül Tigin zamanında yaşamış olup, 743 yılında Bismil, Karluk ve Uygur Türkleri tarafından yıkılmıştır.

Bağımsızlığı yaklaşık iki yüz yıl süren Göktürk Devleti topraklarının doğu kanadında Uygur Devleti hakimiyet kurarken; Batı Göktürk topraklarında ise Türgişler adındaki çeşitli boy federasyonları varlıklarını sürdürdüler.

Vezir Tonyukuk bu dönemin en önemli devlet adamıdır ve Türk tarihinin ilk veziri sayılır. 

Göktürler, Orhun Abidelerinin yanı sıra Ergenekon ve Bozkurt adında Türk tarihi açısından oldukça önemli destanlara sahiptirler.