Birinci Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Topraklarını Paylaşmak İçin Yapılan Gizli Antlaşmalar

Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devletinin özellikle Ortadoğu’daki topraklarına ilişkin İtilaf Devletleri arasında çeşitli gizli antlaşmalar imzalanmıştır.

 

Bu gizli antlaşmalar, 1917 Bolşevik Devrimi sonrasında Rusya’daki sosyalist hükümet tarafından dünya kamuoyuna açıklanmıştır.

 

Yazıda bu gizli antlaşmalar ve içerdiği hükümleri kısaca özetlenecektir.

 

İstanbul Anlaşması (18 Mart 1915):

 

İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı.

 

Antlaşmaya göre Boğazlar, Müttefikler için serbest liman olacak, buna karşılık Rusya, Türkiye’nin Asya topraklarında İngiltere ve Fransa’nın özel hakları bulunduğunu kabul edecekti.

 

Ayrıca yine bu antlaşmaya göre Müslümanlarca kutsal kabul edilen yerler Türkiye’den ayrılacak ve Arabistan’la birlikte Arapların yönetimine bırakılacaktı.

 

Londra Anlaşması (26 Nisan 1915):

 

Londra Antlaşması, İtalya’nın Müttefikler yanında savaşa girme kararı nedeniyle İstanbul Anlaşmasının yeniden ele alınmasını gereği üzerine imzalandı.

 

İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanan bu anlaşmayla, 1912’den beri fiilen İtalyan işgalinde bulunan Onikiada’nın egemenliği ve Libya’nın yönetimi İtalya’ya bırakıldı.

 

Ayrıca İtalya’nın Akdeniz’de çıkarları bulunduğu kabul edilerek, Antalya bölgesinden kendisine pay verileceği hüküm altına alındı.

 

Sykes-Picot Anlaşması (16 Mayıs 1916):

 

Bu antlaşma, İngiltere ve Fransa görüşmecilerinin adıyla anılmıştır.

 

İngiltere ve Fransa arasında imzalanmış olup antlaşmanın temel konusu, Osmanlı devletinin Orta Doğu’daki topraklarının paylaşılmasıdır.

 

Antlaşma 26 Nisan tarihinde Rusya’ya da kabul ettirilmiş, ancak İtalyanlar ve Araplardan gizli tutulmuştur.

Bu antlaşmaya göre:

• Erzurum, Trabzon, Van, Bitlis, Muş, Siirt Rusya’ya bırakılacak,

 

• Fransa, Suriye’nin kıyı bölgesini ve Kilikya olarak bilinen yöredeki Adana vilayetini, Antep-Mardin, Aladağ-Kayseri ve Eğin-Harput bölgesini,

 

• İngiltere ise Bağdat’la birlikte Güney Irak ve Filistin’ deki Hayfa ve Akra limanlarını alacaktı.

 

• Ayrıca İngiltere ve Fransa’nın egemenliğinde kalacak olan bölgeler arasında bir Arap Devletleri Konfederasyonu ya da tek bağımsız Arap Devleti kurulacaktı. Ancak, bu devlet, İngiltere ve Fransa arasında denetim alanlarına ayrılacaktı. Buna göre Suriye hinterlandı ve Musul vilayeti Fransa’nın, Filistin ve İran sınırı arasındaki bölge ise lngiltere’nin etki alanı altında olacaktı.

 

• İskenderun serbest liman olacaktı;

 

• Filistin uluslararası bir yönetime bırakılacaktı.

 

 

Skyes-Picot hakkında daha ayrıntılı bilgi için:

 

https://tarihibilgi.org/sykes-picot-antlasmasi-nedir/

 

 

St. Jean de Maurienne Anlaşması (17 Nisan 1917):

 

Jean de Maurienne Anlaşması, İtalya’nın Sykes-Picot Anlaşmasından haberdar olması üzerine gösterdiği hoşnutsuzluğu gidermek üzere yani bir anlamda İtalya’nın gönlünü almak üzere imzalanmıştır.

 

Bu antlaşmayla İtalya’ya Konya’yı da içerecek biçimde Antalya’yla İzmir arasındaki bölge ve İzmir’in kuzeyi bırakılmıştır.

 

İngiltere ve Araplar Arasında Yapılan Görüşmeler:

 

Birinci Dünya Savaşı sırasında Araplar ve İngiltere arasında yapılan görüşmelerde, Osmanlı devletine karşı silahlı ayaklanma başlatması için Şerif Hüseyin’e para ve silah desteği verilmesi kararlaştırılmıştır.

 

Yine bu görüşmelerde savaştan sonra kurulacak bağımsız Arap Krallığının sınırları belirlenmiş ve bundan sonra Haziran 1916 itibariyle Osmanlı’ya karşı Arap ayaklanması başlamıştır.

 

Ayrıca Şerif Hüseyin, İngiltere’den aldığı cesaretle, 2 Kasım 1916’da kendisini “Arap Ülkeleri Kralı” olarak ilan etmiştir.