Akıl Çağı olarak da adlandırılan Aydınlanma, özellikle 17. ve 18. yüzyılları kapsadığı varsayılan bir zihinsel değişim sürecidir. Avrupa’da ortaya çıkmıştır.
Dönemin “Aydınlanma Dönemi” olarak anılmasının nedeni, Avrupa’da “karanlık çağ” olarak adlandırılan ortaçağın ardından, insan zihninin ve kültürünün aydınlandığını, kör ve batıl inançların etkisinden kurtulduğunu ifade etmek içindir.
Bu anlamda aydınlanma, Avrupa medeniyeti için ve dolaylı olarak da dünya tarihi için oldukça önemli bir dönüm noktasıdır.
Gerçekten de bu süreçle birlikte insanlar, dünyayı aklın ve bilimin ışığında incelemeye başlamışlar; eski dönemin dini ve mistik ögelerini bir kenara bırakmışlardır.
Bir başka deyişle aydınlanmayla birlikte, dinsel dünya algısı yerini aklın ve rasyonalitenin hâkim olduğu bir dünya algısına bırakmıştır.
Aydınlanmayla birlikte insan aklına olan inanç yükselirken; aklın ve bilimin rehberliğinde insanlığın sürekli ilerleyeceği inancı gelişmiştir.
Bu açıdan bakıldığında aklın, bilimin ve birey olarak insanın yükselmesi aydınlanma devriminin karakteristik özellikleridir. Geleneksel ve akıl dışı olan bu dönemle birlikte tartışmaya açılmıştır.
Bu durum Avrupa’da dinin, mutlak monarşilerin ve aristokrasinin etkisini zayıflatmıştır.
Özellikle Amerikan ve Fransız Devrimlerinde ve ardından oluşturulan anayasalarda Aydınlanma Devriminin etkisi açıkça görülebilir.
Aydınlanma genelde Isaac Newton, Montesquieu, Voltaire, Diderot, John Locke, Rousseau, Francis Bacon, Spinoza, Descartes ve İmmanuel Kant gibi Avrupalı bilim insanları ve filozoflarla anılır. Bu isimler yaptıkları çalışmalarla bilim, felsefe, din, ekonomi, siyaset bilimi gibi pek çok alanda devrim sayılabilecek değişikliklere imza atmışlardır.
Aydınlanmanın nedenleri olarak; Rönesans ve Reform süreçlerini, Coğrafi Keşifleri ve Bilimsel Devrimi sıralayabiliriz.
Özellikle Kopernik, Kepler ve Galileo Galilei’nin öncülük ettiği bilimsel devrim, Aydınlanma Devrimine giden süreçte çok önemli bir adımdır.
Bilimsel Devrim, ortaya koyduğu gelişmelerle (Güneş Merkezli Evren Kuramı, Gezegensel Hareket Yasaları ve Gözlemsel Astronomi gibi) insanlığın rasyonel düşünceyi benimsemesini sağlamış ve böylece Aydınlanma Devrimi için önemli bir aşamayı oluşturmuştur.
Dolayısıyla Aydınlanma Devrimi birden bire değil, tüm bu gelişmelerin bir doğal sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Arkasında önemli bir miras vardır.
Aynı şekilde Aydınlanmanın kendisi de toplum ve tarih üzerinde çok önemli etkiler bırakarak, kendisinden sonra gelen dünyayı şekillendirmiştir.
Bugün içinde yaşadığımız modern dünya, birçok açıdan Aydınlanma devriminin mirasıdır. Laiklik, Özgürlük, Eşitlik, eğitime, bilime ve akla verilen değer gibi birçok kavram ve düşünce Aydınlanmayla ortaya çıkmış ve günümüz dünyasını şekillendirmiştir.
Bununla birlikte bir tarihsel dönem olarak aydınlanmanın 19. Yüzyılda ortaya çıkan ve akıldan çok insan duygularına önem veren romantik dönem ile sona erdiği varsayılmaktadır.