Anadolu Beylikler Dönemi Hakkında Kısa ve Özet Bilgi

Anadolu’da Beylikler dönemi ikiye ayrılır. İlk dönem, Malazgirt Savaşının ardından Sultan Alparslan’ın komutanlarına kılıç hakkı olarak Anadolu’nun çeşitli bölgelerini fethetme hakkı tanımasıyla başlamış; ikinci beylikler dönemi ise Kösedağ Savaşı sonucunda Anadolu Selçuklu Devletinin Moğol egemenliği altına girmesiyle başlamıştır.

 

Anadolu’daki ilk Türk beylikleri döneminde;

 

  • Yukarı Fırat’ta Erzurum merkez olmak üzere, Saltuklular (1072-1202),

 

  • Aşağı Fırat’ta Erzincan-Şebinkarahisar şehirleri arasında Mengücükler (1080-1228),

 

  • Sivas başkent olmak üzere Orta Anadolu’da Dânişmendliler (1080-1178),

 

  • Bitlis ve Erzen’de Demleçoğulları (1084-1393),

 

  • Van Gölü havzasında Sökmenliler (Ahlatşahlar) (1110-1207),

 

  • Diyarbakır’da Yınaloğulları (İnaloğulları) (1098-1183),

 

  • Harput’ta Çubukoğulları (1085-1113) ve

 

  • Hasankeyf, Mardin ve Harput merkez olmak üzere Güneydoğu-Anadolu’da Artuklular (1102-1409)

 

  • İzmir civarında Çakabeyliği (1080-1093) isimli beylikler kurulmuştur. 

 

Ancak bu beyliklerin birçoğu, yine Malazgirt Savaşı sonrasında İznik’te Kutalmıoğlu Süleyman Şah tarafından kurulan Anadolu Selçuklu Devletinin egemenliği altına girerek, ortadan kaybolmuşlardır.

 

Anadolu Selçuklu Devletinin, Moğol saldırıları sonucunda nüfuz kaybetmesi ve yavaş yavaş yıkılması sonucunda ise Anadolu’da “İkinci Beylikler Dönemi” olarak bilinen dönem başlamıştır. Anadolu Selçuklu Devletinin Moğol hakimiyetine girdiği Kösedağ Savaşı, bu beyliklerin oluşum sürecindeki dönüm noktasıdır. 

 

İkinci Beylikler Döneminde Anadolu’da kurulan başlıca Türkmen beylikleri şunlardır:

 

  • Söğüt çevresinde Osmanoğulları,

 

  • Karaman (Konya)’da Karamanoğulları,

 

  • Kütahya’da Germiyanoğulları,

 

  • Aydın ve İzmir’de Aydınoğulları,

 

  • Manisa’da Saruhanoğulları,

 

  • Muğla’da Menteşeoğulları,

 

  • Isparta’da Hamidoğulları,

 

  • Denizli’de İnançoğulları,

 

  • Tokat Niksar’da Taceddinoğulları,

 

  • Sivas ve Kastamonu’da Candaroğulları (sonradan İsfendiyaroğulları),

 

  • Sivas ve Kayseri’de Eretnaoğulları (sonradan Kadı Burhaneddin Devleti)

 

Bu beylikler içinde yer alan ve Selçuklunun başkenti Konya’yı elinde tutan Karamanoğulları, kendisini Selçuklu Devleti’nin varisi olarak diğer beyliklere kabul ettirmeye kalksa da bunda başarılı olamamıştır.

 

Anadolu’da hakimiyet kurmayı başaran Söğüt ve Domaniç çevresinde kurulan Osmanoğulları Beyliği olmuştur.

 

Osmanoğulları Beyliğinin bu başarısı, kurulduğu coğrafyanın getirdiği avantajlara ve bu avantajla Bizans üzerine yaptığı seferlere bağlıdır. 

 

Bu durum Osmanoğulları’nın Anadolu üzerindeki prestijini ve gücünü yükseltmiştir. Çünkü Müslüman Türk topluluklar üzerinde kafirle savaşmayı esas alan gaza anlayışı oldukça etkilidir. 

 

Ancak buradan bütün beyliklerin Osmanlı’ya gönüllü olarak katıldıkları sonucu çıkarılmamalıdır.

 

Bazı beylikler kolaylıkla Osmanlı egemenliğini kabul ederken, bazıları uzun yıllar süren bir direnç göstermişlerdir.

 

Bu beyliklerden en önemlisi yukarı da söylediğimiz gibi kendisini Selçuklu Devleti’nin varisi sayan Karamanoğulları Beyliği’dir. Bu beylik II. Beyazid tarafından yıkılsa da, Ankara Savaşı sonucunda tekrar ortaya çıkmış ve nihai olarak Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılmıştır. 

 

Bu beyliklere ilişkin diğer bazı temel özellikleri maddeler halinde incelersek;

 

1. Bu beyliklerden en önemlisi yukarıda da belirttiğimiz gibi Karamanoğulları Beyliği’dir. Osmanlı’ya gösterdiği direncin yanı sıra, Karamanoğlu Mehmet Bey’in 1277’de Türkçeyi resmi dil ilan etmesi ve bilhassa Arapça ve Farsça’nın devlet işlerinde kullanılmasını yasaklaması bu beyliğin en önemli özellikleridir.

 

2. Bu beyliklerden Candaroğulları, Dulkadiroğulları ve Germiyanoğulları beylikleri Osmanoğulları beyliğinden kız alıp, kız vermek suretiyle bu beylikle akraba olmuştur. Hatta Germiyanoğulları beyliği çeyiz ve miras yoluyla Osmanlı’ya katılmıştır.

 

3. Hamitoğulları beyliği, topraklarının bir kısmını Osmanlı Devletine satmıştır.

 

4. Balıkesir – Çanakkale çevrelerinde kurulan ve denizci bir niteliğe sahip olarak Karesioğlu Beyliği, Osmanlıya katılarak, Osmanlı donanmasının temelini oluşturmuştur

 

5. Beyliklerden birçoğu Yıldırım Beyazıt dönemiyle birlikte Osmanlı hâkimiyeti altına alınmış ve bu dönemde Anadolu Türk siyasal birliği büyük ölçüde sağlanmıştır.

 

6. Ancak Yıldırım’ın 1402 yılında Timur’la yaptığı Ankara Savaşı’nı kaybetmesi üzerine, bazı beylikler Timur’un da teşvikleriyle tekrar ortaya çıkmıştır. Böylece varlıklarını bir süre daha devam ettirebilmişlerdir. 

 

7. 1515 yılında, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı’ya katılmış olan Dulkadiroğulları beyliği Osmanlı’ya katılan son beyliktir. Bu beylik, Turnadağ Savaşı sonucunda Osmanlı’ya katıldı ve böylece Anadolu Türk siyasal birliği kesin olarak sağlanmış oldu. 

 

Görüş ve Önerileriniz İçin